معرفی حسینیه تاریخی شهر کرسف

 هنر شیرازی در کرسف زنجان

این حسینیه تاریخی در شهر، شهرستان خدابنده واقع است. حسینیه در محله‌ای قدیمی شهرک به نام ساری‌کورپی قرار دارد و از نظر معماری، باستان‌شناسی و مردم‌شناسی قابل بررسی می‌باشد.  

مهدی سهرابی- شهرک کرسف در شهرستان خدابنده به تنهایی تاریخی درخشان را در دل خود جای داده و نقطه‌به‌نقطه این شهرک مملو از نشانه‌های تاریخ درخشان آن است.
آثار باستانی و معماری در این شهرککم نیست که پرداختن به هرکدام از آنها بازگوکننده گوشه‌ای از ذوق و هنر هنرمندان زنجانی و کرسفی است. یکی از این بناها که از آن می‌توان به عنوان شاهکار هنر معماری در شهرستان خدابنده نام برد حسینیه تاریخی کرسف است.
طبق اطلاعات موجود در سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان‌زنجان این حسینیه تاریخی در یکی از شهرکهای قدیمی شهرستان خدابنده به نام کرسف واقع است. حسینیه در محله‌ای قدیمی از شهرک به نام ساری‌کورپی قرار دارد و از نظر معماری، باستان‌شناسی و مردم‌شناسی قابل بررسی می‌باشد.
قدمت حسینیه به دوران قاجار برمی‌گردد و به عهد سلطنت ناصرالدین شاه‌قاجار مربوط می‌شود. زمانی که در منطقه خمسه یا استان‌زنجان فعلی حاکم مقتدری به نام امیرجهانشاه‌خان افشار قدرت را در دست داشت منطقه از لحاظ قدرت نظامی و دارایی و املاک در دوران قاجار بی‌همتا بود و با وجود اینکه جهانشاه‌خان املاک وسیعی را در اختیار داشت محل زندگی و حکمرانی خود را شهرک کرسف انتخاب کرده بود.
وی در این شهرک بناهایی را احداث کرد که دو مورد از آنها در استان‌زنجان منحصر به فرد می‌باشند؛ یکی از این بناها حسینیه کرسف و دیگری سدکرسف می‌باشد. عده‌ای از پژوهشگران معتقدند که سد متعلق به دوره‌های قدیمی‌تر بوده و جهانشاه‌خان سد را مرمت کرده است. از دیگر بناهای منتسب به وی خانه اربابی است که امروزه بقایای آن در کنار سدکرسف پابرجاست.
حسینیه در زمان جهانشاه‌خان و به دستور وی توسط معماری از اهالی شیراز بنا گردیده و از لحاظ ساختار معماری و نقشه به کار رفته در استان‌زنجان بی‌نظیر است. این حسینیه از معدود حسینیه‌های شمال‌غرب کشور است که با نقشه روباز (حیاط مرکزی) و رواقهای دورتادور آن ساخته شده است.
علاوه بر حیاط و رواقها دو شبستان در شمال و جنوب ساخته شده بود که امروزه یکی از آنها پابرجاست. مصالح به کار رفته در ساخت این بنای زیبا آجر و ملاط آهک می‌باشد.
شیرازی از دانشگاه پیام‌نور قیدار و از اهالی شهرک کرسف نیز به خبرنگار مردم‌نو گفت: با بررسی حسینیه تاریخی کرسف چنین برمی‌آید که اساس معماری این بنا مانند سایر بناها تابع شیوه، سنت و سبک رایج زمان خود بوده است. این بنا به دستور امیرجهانشاه‌خان افشار و توسط استاد ملاقلی شیرازی که از اهالی شیراز بود به سبک معماری دوره اسلامی و با طراحی دقیق و ظرافتی بی‌نظیر ساخته شده است.
وی ادامه داد: این بنا به شکلی ساخته شده که وسط آن حیاط بزرگی قرار دارد و در اضلاع شش‌گانه آن ایوانهایی شش ضلعی به ارتفاع چهار متر بالاتر از سطح زمین و با طاق‌نماهای آجری زیبایی بنا گردیده است. از نظر طرح و نقشه این حسینیه تاریخی از نوع شش ایوانی بوده و مصالح به کار رفته در آن شامل سنگ، آجر، گل و گچ می‌باشد. در ضلع شمالی و جنوبی این بنای عظیم شبستانهایی قرار دارد که از‌ آنها استفاده‌های مختلفی می‌شده است. این حسینیه با انگیزه مذهبی و بیشتر برای اجرای برنامه تعزیه‌خوانی ساخته شده است.
شیرازی در تشریح چگونگی برگزاری مراسم تعزیه‌خوانی در این حسینیه اظهار داشت: تعزیه‌خوانها معمولاً برای گریم و تعویض لباس خود جهت اجرای نقشهای مختلف در این شبستانها مستقر می‌شوند. از این بنا در فصول گرم برای تعزیه‌خوانی و اجرای نمایشهای مذهبی استفاده می‌شد، در فصول سرد نیز از شبستانها به عنوان مکتب‌خانه و ... استفاده می‌کردند. در شبستانهای بنا در زمان قدیم از هیزم برای ایجاد گرما بهره می‌بردند. بام این بنا مسطح و با شیب کم‌ ساخته شده است و تمام در و پنجره‌ها و تورفتگیهای دیوارهای حیاط و اتاقها با سقف هلالی ساخته شده‌اند.
در آجرکاری نمای بیرونی ایوانها و طاق‌نماها اشکال هندسی کنگره‌های منظم و مقرنسهای بسیار زیبایی به کار رفته و نکته قابل توجه در این بنا این است که تمام اضلاع آن در قرینه هم قرار گرفته‌اند به نحوی که اشکال هندسی و طاق‌نماهای ضلع‌شمالی با جنوبی و ضلع‌شرقی با غربی قرینه هم هستند.
در سردرب ورودی این بنا طرحی شبیه طاس‌کلاه (کلا‌ه‌خود) که جنگ‌آوران در دوره اسلامی برسر خود می‌گذاشتند ساخته شده که حکایت از مذهبی بودن این بنا دارد. احداث چنین بنایی با حیاط باز مرکزی سابقه طولانی در معماری ایران دارد و نمونه آن را می‌توان در کاخ اشکانی آشور ملاحظه کرد. در ادوار اسلامی نیز از پلان چنین بناهایی برای بنیاد بناهای مذهبی و غیرمذهبی مانند مدارس، مساجد و کاروانسراها استفاده می‌شد.
در جنوب‌شرقی بنا درب ورودی آقایان و در ضلع‌ جنوب‌غربی آن درب مختص بانوان تعبیه شده است. دیوارهای ضخیم پشت این حسینیه به بیش از هشت متر می‌رسد که بالای پشت‌بام نیز به اندازه یک‌متر جان‌پناه برای آن درست شده است و از پشت‌بام هم برای تماشای مراسم استفاده می‌شود. در خاتمه باید گفت حسینیه تاریخی کرسف اوج شکوفایی معماری ایرانی بوده و معرف ذوق هنری و اسلامی و مهارت معماران آن هم‌چون ملاقلی شیرازی است. این بنا علاوه بر ارزش هنری از دیدگاه مسائل اجتماعی و مذهبی نیز حائز اهمیت فراوان بوده و نیازمند مطالعات گستره‌تری است.

 تور مجازی حسینیه تاریخی کرسف

روزنامه مردم نو